1. Năm 1962, tốt nghiệp Phổ thông, tôi nộp đơn thi vào trường Sư phạm một cách hoàn toàn tự nguyện. Ngay từ khi còn quàng khăn đỏ, tham gia các phong trào Bình dân học vụ đi xóa nạn mù chữ cho bà con ở các khu lao động Phúc Tân, Phúc Xá ngoài đê sông Hồng, rồi Bổ túc văn hóa, dạy lớp 5, lớp 6 cho y tá, hộ lý ở Bệnh viện Mắt phố Bà Triệu,  thanh niên trong  làng, …đã khiến tôi yêu thích nghề này.

(Những năm ấy, cũng như tất cả các ngành nghề khác, học hết lớp 7 đã có thể thi vào trường Trung cấp y, sau 2 năm học đã có bằng y sĩ, có quyền khám bệnh, cho đơn thuốc; học hết lớp 4, theo  học sơ cấp một năm đã có thể làm y tá, còn hộ lý hình như chỉ yêu cầu đọc thông viết thạo. Không biết trình độ chuyên môn của những y sĩ, y tá, hộ lý thời ấy so với những người có bằng cấp tương đương giờ đây ra sao, nhưng chắc chắn ý thức trách nhiệm, lương tâm nghề nghiệp của họ hơn hẳn những người làm trong các cơ sở y tế ngày nay cho dù lúc ấy, chưa hề có khẩu hiệu “lương y như từ mẫu”).

Bước chân vào trường Sư phạm, mỗi khi lên Hội trường lớn (đủ chỗ ngồi cho khoảng nghìn người mà toàn bằng tranh tre nứa lá) nghe giảng các môn học chung cho mọi khoa như Chính trị, Tâm lý, Giáo dục, … luôn thấy một câu khẩu hiệu đập vào mắt: “Nghề dạy học là nghề cao quý nhất trong các nghề cao quý”. Đây vốn là một câu trích ra trong bài nói chuyện của ông Phạm Văn Đồng khi tới thăm trường. Tuổi còn trẻ, lại có cái hồ hởi, háo hức vì mới trúng tuyển một cuộc thi lớn, anh nào cũng thấy âm ỉ sung sướng vì được cao quý hơn thiên hạ. Nhưng chỉ cần ra trường được vài ba năm, thực tế cuộc sống khắc nghiệt, những gian khổ trong nghề nghiệp ở những nơi xa xôi đã khiến  bọn tôi tỉnh ngộ. Đơn giản chỉ là, có “nghề cao quý nhất” vậy nghề nào là cao quý thứ hai? Và nghề nào là không cao quý?

Tác giả của câu nói chắc do ngẫu hứng trong chốc lát, để động viên các chàng trai cô gái sinh viên mới bước vào đời còn trẻ người non dạ. Chả là thời kỳ này, trong giới thanh niên học sinh còn lan truyền câu thành ngữ mới trong việc chọn  trường, chọn nghề: “Nhất Y nhì Dược, tạm được Bách khoa, Sư phạm thông qua, Nông lâm bỏ xó”, hay “Chuột chạy cùng sào mới vào Sư phạm. Câu nói như một lời khích lệ nhất thời, sau đó lẽ ra nên để “lời nói gió bay”. Không ngờ tới hơn nửa thế kỷ sau, mỗi khi vào tháng 9, dịp khai giảng và nhất là tháng 11, có ngày Nhà giáo Việt Nam, các thầy cô giáo được đồng loạt đưa lên mây xanh. Thường ngày gian nan với cuộc sống thiếu thốn, bị lên án vì “dạy thêm học thêm”, bị “buộc tội” vì bệnh thành tích tạo nên bao sản phẩm “ngồi nhầm lớp”, “học giả bằng thật”, thoáng chốc, họ “đổi đời” thành những người làm “nghề cao quý nhất trong những nghề cao quý”, thành “kỹ sư tâm hồn” và được nhận biết bao những lời đẹp đẽ. Chưa có một cuộc điều tra để xem bao nhiêu phần trăm những người làm nghề dạy học thấy vinh dự, tự hào khi nghe những “lời nói có cánh” này, nhưng chắc chắn có một tỷ lệ không nhỏ những người đang đứng trên bục giảng cảm thấy ngượng ngùng (nếu chưa nói là xấu hổ) khi hàng năm vẫn phải nghe những lời tôn vinh rỗng tuếch đó.

Ngượng ngùng vì xuất thân từ những gia đình tử tế, người ta từ nhỏ đã được dạy không được phép coi mình được xếp ở bậc cao hơn những người khác. Họ hiểu rằng, dạy học cũng chỉ là một nghề như biết bao nghề nghiệp khác theo sự phân công của xã hội. Mà: 
Mỗi người thì có một nghề, 
Con phượng thì múa, con nghê thì chầu.

Vinh quang không phụ thuộc vào nghề nghiệp, nó chỉ được quyết định bởi thái độ, ý thức của con người khi thực hiện trách nhiệm của mình.

 

 2. Cái lối “nói lấy được” bất chấp thực tế cuộc sống đã cố quên đi  một thực trạng đau lòng: được coi là nghề cao quý nhưng các trường Sư phạm hiện nay đang không thu hút được những học sinh giỏi sau khi tốt nghiệp Phổ thông trung học. Một hồi, nhờ chính sách miễn học phí, chất lượng đầu vào cho các trường Sư phạm đã phần nào được giải quyết, nhưng chỉ sau một thời gian ngắn, cái thực tế khắc nghiệt của đời sống đã khiến cho những học trò khi làm hồ sơ thi vào đại học chẳng mấy mặn mà với nghề “gõ đầu trẻ” trong tương lai. Học phí trong 4 năm học là số tiền lớn nhưng cũng chỉ là một phần nhỏ trong biết bao tốn kém của những năm tháng, và lựa chọn vượt khó khăn trong 4 năm hay suốt cả cuộc đời đã khiến nhiều người quay lưng với sự ưu đãi. Nhiều năm bài toán vẫn chưa tìm được lời giải, thì mới đây, theo một điều tra của PGS. TS. Vũ Trọng Rỹ (Viện Khoa học giáo dục) “Một nửa giáo viên hối hận vì nghề đã chọn”. Có nghĩa là các trường học ở nước ta đang được dạy bởi một nửa các thầy “bất đắc dĩ”. Người ta chỉ có thể làm một việc gì miễn cưỡng, “bất đắc dĩ”  ở một thời điểm hay trong một thời gian ngắn. Khi ấy, ý chí, nghị lực, tinh thần trách nhiệm, … có thể khiến công việc được hoàn thành chứ mấy ai “gồng” được mình lên trong suốt cả cuộc đời?  Được  những người thầy như thế dạy dỗ, sao học trò được “dạy chữ, rèn người” chu đáo, tận tụy như cha mẹ họ kỳ vọng. Và hậu quả, chất lượng giáo dục hiện  nay luôn trong tình trạng báo động và luôn luôn đi xuống.

Một vị vốn là Hiệu trưởng trường Đại học Sư phạm, sau đó đã từng là Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng của Quốc hội đã than phiền: “Giáo viên cũ chuyển ngành, thế hệ trẻ thì quay lưng lại với nghề giáo. Một xã hội mà người thầy không ai muốn làm thì sẽ đi đến đâu?”. Làm sao cứ tự lừa mình bằng những cái huyễn hoặc mà cố tình quên đi câu hỏi nhức nhối này. Nó không chỉ liên quan đến hiện tại và tương lai của giáo dục, mà còn quyết định đến cả vận mệnh của dân tộc. 

 

3. Nhớ lại các thầy tôi các đây nửa thế kỷ, ngoài sự mực thước về nhân cách, tận tụy với nghề nghiệp, bằng cấp của các thầy không cao. Thầy dạy cấp 2 cũng chỉ học hết lớp 7 (tương đương THCS bây giờ) sau đó học Trung cấp Sư phạm 2 năm. Thầy dạy cấp 3, nhiều người chưa có bằng đại học, ai có cũng chỉ học có 2 năm sau khi tốt nghiệp Phổ thông. Nhưng các thầy đều là những người uyên bác, “biết mười dạy một” vì với các thầy, sự học không chỉ dừng lại sau khi dời ghế nhà trường. Giờ đây, khi đã bước vào những năm tháng cuối đời, tôi không chỉ biết ơn các thầy vì những tri thức được truyền thụ, vì những thói quen tốt được rèn cặp mà trên hết là vì ngọn lửa ham học hỏi, ham hiểu biết các thầy đã nhen lên trong tôi từ những năm tháng niên thiếu đến nay vẫn chưa tàn lụi. Chính nó đã giúp tôi luôn luôn học ở mọi nơi, mọi lúc để mở rộng tầm hiểu biết, từ đó đủ bản lĩnh để sống theo cách riêng.

Từ nhiều năm nay, các thầy cô giáo mang tiếng được đào tạo rất bài bản, dạy tiểu học cũng có thể có bằng cao đẳng, đại học; dạy cấp THCS hay THPT cũng có thể có bằng Thạc sĩ, Tiến sĩ, nhưng những bằng cấp ấy đều có vấn đề. Khi đi học thì điểm được xin, được mua kết cục là cái mảnh bằng thì thật nhưng tri thức của người sở hữu thì giả.. Rồi khi ra trường, bước lên bục giảng, bằng lòng với những tri thức “đầu Ngô mình Sở” chẳng bao giờ thấy mua, thấy đọc  một cuốn sách (trong khi cái xe máy, cái điện thoại lại vô cùng “sành điệu”). Vì đầu óc rỗng tuếch nên dạy học chỉ bằng phương pháp “đọc chép”. Hiểu biết hạn hẹp tất sẽ dẫn tới nhân cách bị băng hoại, người làm nghề dạy học, được tôn làm “thầy” nhưng tầm mắt không vượt nổi cái mối lợi trước mắt của bản thân sao có thể dạy chữ, rèn người cho xứng với sự kỳ vọng của học sinh và cha mẹ họ?

Tôi cho rằng đây mới chính là chuyện đáng quan tâm trước hết nếu muốn nói tới cải cách hay đổi mới giáo dục. Những người thầy có nhân cách và có tri thức phong phú (do học trong nhà trường và hơn hết do tự học suốt cuộc đời) sẽ tự biết cần phải dạy những gì, dạy như thế nào để giúp thế hệ trẻ đủ hành trang trước khi vào đời cho dù chương trình, sách giáo khoa hay mọi sự chỉ đạo của cấp trên chẳng bao giờ tránh hết được những khiếm khuyết.

10 BÌNH LUẬN

  1. Về câu nói của cụ Đồng vinh danh nghề SP, tôi cũng nghĩ như Bác. Có lần tôi từng cả gan dám chê câu nói đó là sai về cách dùng
    từ và nghĩ rằng “chẳng qua là để xoa đầu bọn
    trẻ người non dạ”mà thôi . Cao quý sao đãi ngộ kém các ngành khác? Cùng tốt nghiệp ĐH
    ra trường các ngành khác lương 65 đồng/ tháng còn SP chỉ có 60 đ(hệ 4 năm),55 đ(hệ2 năm)? (bậc lương những năm 1960-1970)Ngày ấy tôi chê câu nói của cụ Đồng, xuýt nữa bị mang ra kiểm điểm phê bình , kỉ luật đó chứ chẳng phải chơi . May mà tôi cãi lại các “đồng chí” của mình các vị
    thấy có lí nên cho qua . Tôi trả lời : thế
    các bạn thừa nhận là nghề giáo là nghề cao quý vậy nghề nào là nghề thấp hèn,đê tiện?
    Có cao thì phải có thấp chứ? Vả lại “cao quý” là một khái niệm trừu tượng không nhìn thấy được ,để chỉ về tâm hồn , nhân cách con người. Mà nhân cách tâm hồn có cao quý hay không, còn phải tu dưỡng rèn luyện cả đời mới có chứ đâu phải cứ gắn cho cái danh là thành cao quý được ? Nếu
    không chẳng hóa những thầy giáo ngày nay ăn hối lộ của học sinh hoặc gạ tình đổi điểm vẫn cứ cao quý hay sao? Chẳng qua cụ
    Đồng cũng như mắc một thói quen của đa số dân ta thường đánh giá con người nặng về
    hình thức, cứ thấy vẻ ngoài ăn mặc sang trọng thì nghĩ đó là kẻ quý phái . Cụ cũng lầm đáng lẽ nói nghề giáo là nghề sang vì
    không phải chân lấm tay bùn như người nông dân.Ngày nay người mình vẫn bị cái thói trọng hình thức hơn nội dung, trọng danh hơn trọng thực như vậy , nên mới đua nhau bỏ tiền ra để mua danh ,mua chức. Thi nhau
    mà khoe đủ loại danh hiệu cao quý: nào là”ưu tú” , “tiên tiến” “chiến sĩ thi đua”
    “anh hùng đổi mới” “nhà giáo nhân dân ” “Phụ nữ đảm đang” … danh hiệu cho cá nhân cho gia đình ,cho tổ chức, đoàn thể…Thôi thì đủ loại đủ cỡ để tự khoe với nhau chưa đủ còn khoe với thế giới…Không biết có dân tộc nào háo danh
    hão như người mình nữa không ? Lố bịch đến vậy mà đã nhận ra lố bịch đâu ?! Nói ra thật là sấu hổ với nhân loại !

  2. Cảm ơn Thầy về 1 bài viết rất “thấm”. Xin phép Thầy cho em copy vài ý trong bài này nha. Chúc Thầy và gia đình luôn vui khỏe.

  3. Gia đình và họ hàng tôi có rất nhiều người làm cái nghề “gõ đầu trẻ” từ cấp 1 đến đại học (tính từ ông nội tôi đến hàng cháu tôi hiện tại đang làm giáo viên là đời thứ 5), vì vậy nghề giáo với anh em chúng tôi được mặc nhiên như một nghề “gia truyền”,các dâu rể cũng phải cùng nghề, truyền cho nhau rằng đây là một nghề nghèo vật chất nhưng có thể sống sạch, không bao giờ dám nhận là mình đang làm “nghề cao quý nhất trong những nghề cao quý”.
    Hiện nay gia đinh họ hàng chúng tôi không khuyến khích nghề “gia truyền” này nữa , tuy vậy vẫn nhớ nghề, 5 cặp vợ chồng anh chị em ruột của tôi là giáo viên hưu trí đều đã đọc bài viết “Tản mạn về nghề nhân ngày được tôn vinh” của thầy Giao (Ông giáo làng), rất thích.

  4. Theo thiển ý của tôi lâu nay chúng ta vẫn thường nói:bằng thật kiến thức giả có lẽ chưa thật đúng lắm bởi lẽ khi nói ai có thứ gì đó là giả thì họ phải có cái gọi là giả đó, còn ở đây những người có bằng thật nhưng do mua mà có thì làm gì có kiến thức mà gọi kiến thức giả

  5. bài viết này đúng với thực trạng giáo dục của chúng ta, đọc thấy hay vì nó nói đc thực trạng của giáo dục vn ai cũng thấy cũng biết nhưng ko phải vì thế mà ko có những con người đi lên từ giáo dục đó vẫn làm đc những điêu mà thế giới đã phát minh ra đó sao? mọi nghành moị nghề chắc có học trò của thầy trong số họ chắc có người theo kịp đc thé giới thầy nghĩ sao về họ.Trong bài viết nàycảm giá buồn vì thầy nói nhiều về bè nổi của nghè của mình còn trong sâu thẳm của suy nghĩ về nghề của mình, thầy có đc 1 số học sinh đc thấy dậy nên người thì đó là điêu hạnh phúc.em là 1 trong số đc thầy dậy nên người .em biết ơn vì điều đó nhưng đọc bài viết tháy nặng nề và chua xót ko thấy đc chia sẻ cảm thông vì ai cũng có 1 nghềnó theo mình suốt cuộc đời và nó là chính mình .NGHỀ BỊ XÃ HỘI LÀM MÉO MÓ MÀ COI THƯỜNGVÀ BÔI BÁC NÓ THẦY NHỈ CHÚC THÀY MỌI SỰ NHƯ Ý VÀ THÀNH CÔNG Ạ!

  6. Trươc nă 45 cac thấy dươc mọi người ngưỡng mô như thày Trần Trọng Kim Dương Quảng Hàm,nguyễn văn Huyên,Nguyễn Mạnh Tường,chon nghè giáo chứ
    không làm QUAN vi co Nhân Cách và Kiến thức Cuộc sống đầy dủ không phải bon chen ,ươc mong kiên thưc được truyền lai cho thế hệ sau để xây dựng đất nước.
    Miền Nam có nhiều thày bằng câp không cao nhưng dồng nghiêp trong nể ,học trò kính như thày Cung Giũ nguyên,Bửu Cân,Nguyễn Vỹ.Thạch Trung Giả

  7. Em cũng thường nói rằng: không có nghề nào cao quý hơn nghề nào. Làm điếm chưa hẳn là đã xấu, làm bộ trưởng chưa hẳn đã là đạo đức.
    Nhưng người Việt chúng ta bây giờ bon chen và tham lam, giảo quyệt và tàn nhẫn hơn hẳn mấy dân tộc láng giềng Đông Nam Á. Do vậy làm bất cứ nghề gì người ta cũng dối trá để thu lợi lớn hơn. Có nghề gì ở nước ta mà không “có chuyện” đâu? Làm nông trồng lúa, làm rau mầu; làm thợ; làm thầy (thầy thuốc, thầy giáo); làm quản lý (càng tệ hại hơn, dối trá hơn)?
    Những cái đó xuất phát từ đâu?

  8. Em cũng thường nói rằng: không có nghề nào cao quý hơn nghề nào. Làm điếm chưa hẳn là đã xấu, làm bộ trưởng chưa hẳn đã là đạo đức.
    Nhưng người Việt chúng ta bây giờ bon chen và tham lam, giảo quyệt và tàn nhẫn hơn hẳn mấy dân tộc láng giềng Đông Nam Á. Do vậy làm bất cứ nghề gì người ta cũng dối trá để thu lợi lớn hơn. Có nghề gì ở nước ta mà không “có chuyện” đâu? Làm nông trồng lúa, làm rau mầu; làm thợ; làm thầy (thầy thuốc, thầy giáo); làm quản lý (càng tệ hại hơn, dối trá hơn)?
    Những cái đó xuất phát từ đâu?

  9. “Vì đầu óc rỗng tuếch nên dạy học chỉ bằng phương pháp “đọc chép”. Hiểu biết hạn hẹp tất sẽ dẫn tới nhân cách bị băng hoại, người làm nghề dạy học, được tôn làm “thầy” nhưng tầm mắt không vượt nổi cái mối lợi trước mắt của bản thân sao có thể dạy chữ, rèn người”. Câu này đánh trúng vào khiếm khuyết hiện nay của giáo dục hiện nay ạ. Chưa kể đến tệ phong bì.
    “xuất thân từ những gia đình tử tế, người ta từ nhỏ đã được dạy không được phép coi mình được xếp ở bậc cao hơn những người khác”. Ngày xưa giáo dục kiểu ông đồ dạy học trò phải khiêm tốn. Ngày nay dần mất đi tính cách này. Một là giáo dục tử tế ít được đề cao, thậm chí bị đồng tiền lấn át. Hai là việc ăn mặc chỉn chu cũng khiến cho con người phải biết cư xử đẹp. Một số nghề nghiệp được chọn như: nghệ sĩ, nhà giáo, nhà ngoại giao… buộc người ta phải có hình thức dễ coi dưới con mắt của nhiều người. Xu hướng cha mẹ làm nghề này thành đạt thì cũng muốn con mình đi theo nghề. Những người con không nên coi nghề của họ cao quý hơn,hay bản thân họ ở bậc cao hơn người khác. Nghĩ như vậy là họ không hiểu vì sao xã hội tôn trọng nghề của họ. Ngoài bề ngoài chỉn chu cần phải có thực tài, có đức.
    Suy nghĩ như vậy em thấy không nên để những khẩu hiệu tôn vinh quá mức. Chỉ nên nhắc nhở người làm nghề biết giữ trong sáng nghề nghiệp của họ là đủ. Tức là bớt khẩu hiệu đi, cái đẹp có sẵn trong tâm, không cần khẩu hiệu nhắc nhở.

BÌNH LUẬN

Please enter your comment!
Please enter your name here