Trời mùa hè oi bức, mặt trời dù đã khuất sau dãy núi nhưng không khí vẫn oi bức ngột ngạt. Một đám đông người đang ngồi dưới gốc cây, họ vừa phe phẩy cái quạt trong tay vừa trò chuyện.
– Tri thức là đáng quý nhất. Người vừa nói có khuôn mặt sáng sủa, vẻ trẻ trung của người còn ít tuổi. Những người xung quanh phần lớn trạc tuổi ấy, có một cụ già râu tóc đã bạc trắng, chỉ thoáng nhìn đã thấy là người hiểu biết.
– Tri thức đáng quý lắm. Chàng trai nhắc lại. Đám trẻ con quanh nhà tôi mới 5, 6 tuổi, nhưng hiểu biết chẳng kém gì tôi lúc 12 tuổi. Chúng đọc nhiều sách, rồi nói chuyện với nhau toàn bàn về những chuyện trong sách. Thưa cụ, cụ có thấy tri thức là đáng quý lắm không ạ?
– Đúng thế. Ông lão trả lời bằng thái độ nghiêm túc. Nhưng vấn đề còn ở chỗ tri thức được sử dụng như thế nào. Nó cũng có thể mang lại ích lợi, nhưng nó cũng có thể có hại. Chắc cháu cũng biết, tri thức có sức mạnh để xây dựng nhưng nó cũng có sức mạnh hủy diệt.
Chàng trai chưa hiểu, hỏi lại:
– Cháu chưa hiểu. Làm sao sức mạnh của tri thức lại có thể hủy diệt ạ?
– Thế này cháu ạ. Ông lão chậm rãi trả lời. Đây chính là một quy luật thường thấy. Nó phụ thuộc vào cách sử dụng tri thức. Con ngựa khi được điều khiển là con vật có ích. Nó kéo xe, để cho người cưỡi, chở đồ. Nhưng khi sức mạnh của nó không được khống chế, bản tính hung dữ nổi dậy, nó sẽ quẫy đuôi, đá hậu, quẳng người trên lưng xuống đất, còn cái xe nó kéo sẽ bị gãy nát.
Cũng giống như thế, dòng nước chảy mà có đê, có kè; có mương có máng sẽ là nguồn nước mát tưới cho ruộng đồng. Nhưng nếu đê vỡ, nó sẽ cuốn sạch mọi thứ, mọi tài sản của ta sẽ mất hết.
– Cháu hiểu rồi. Thưa cụ, cháu hiểu rồi.
– Con thuyền khi có người cầm lái giỏi, dù có thiếu gió cũng sẽ cập bờ. Nhưng nếu người cầm lái mất phương hướng, dù có nhiều buồm, con thuyền cũng sẽ lạc lối. Tri thức nếu không được người có đạo đức sử dụng cũng sẽ chỉ có hại.
– Cháu hiểu rồi. Cháu rõ rồi ạ!
– Vậy thì, ông lão tiếp lời, nếu cháu đã hiểu điều đó, ta hy vọng cháu sẽ sử dụng những tri thức ấy đúng chỗ, có như thế, tri thức mới có ích. Tri thức chỉ có thể mang lại hạnh phúc cho con người khi người sử dụng nó có tấm lòng thiện lương. Ngược lại, nó sẽ trở thành kẻ thù nguy hiểm.
…. ” Tri thức chỉ có thể mang lại hạnh phúc cho con người khi người sử dụng nó có tấm lòng thiện lương. Ngược lại, nó sẽ trở thành kẻ thù nguy hiểm”.
Không cần phải bàn nữa!