ÔNG Ô-BA-MA (2)

         Ông Ô-ba-ma đã dời Việt Nam, nhưng dư âm cuộc thăm viếng vẫn còn chưa dứt. Người ta khen ông nhiều điều và “trông người mà ngẫm đến ta”  mà tủi thân tủi phận cho nhân dân con cháu vua Hùng. Rồi thậm chí người ta còn mong muốn (nếu như chưa nói là khát vọng)  giá như sau khi khi hết nhiệm kỳ Tổng thống Mỹ, ông  sang lãnh đạo ở ta thì thật phúc bảy mươi đời cho đám con Rồng cháu Tiên.

          Lần này tôi vẫn chưa hết lạ.

Nnhưng rồi không thấy lạ nữa vì chung quy chỉ là do bao nhiêu cái tử tế, cái tốt đẹp, cái  xuất chúng, cái hơn người của các vị lãnh đạo… hơn nửa thế kỷ nay dần trở thành “một thời vang bóng”.

          Nói về sự giản dị thì ông cha ta từ xưa, người càng chức trọng quyền cao càng giản dị và cần kiệm. Vua chúa xưa, dù có cả thiên hạ trong tay nhưng vì được giáo dục từ nhỏ nên không phải cứ muốn gì là mặc sức. Từ chuyện ăn uống, ngủ nghê, chơi bời, … cái gì cũng mức độ, cũng vừa phải. Phàm nếu có ông vua nào quên việc nước, mải hưởng lạc cũng tức thời bị các gián quan nhắc nhở, cảnh tỉnh và nếu không chịu “cải tà quy chính” thì nhanh chóng  sẽ sụp đổ. Quan lại các cấp, nghe nói lương bổng cũng không thấp, bổng lộc cũng hậu hĩnh nhưng họ đều biết tiết chế, giữ đúng cái thanh tao của người “quân tử  thực vô cầu bão, cư vô cầu an”. Y phục, võng lọng, kiệu cáng đối với họ hình như không phải là một thứ hưởng thụ và để lên mặt vênh vang. Đó hồ như chỉ là một biểu tượng của quyền uy, của phép nước giúp thực hiện đúng chức trách được vua giao. Đọc các truyện của nhiều nhà văn thế kỷ trước, tôi thấy cuộc sống của nhiều ông quan khi ấy cũng đạm bạc lắm.

          Nói ngay chế độ ta, những năm cách nay gần nửa thế kỷ, các cán bộ cao cấp cũng có một cuộc sống giản dị, khiêm nhường. Ông Nguyễn Lương Bằng giữ quyền Thanh tra cả nước mà khi được ngồi trên cái ghế tựa có đệm nhung đã giãy nảy lên vì “tôi ngồi cái ghế gỗ (quen gọi “ghế ba nan”) thì người ta còn dám nói với tôi chuyện này lẽ khác, nhưng tôi ngồi cái ghế này thì còn ai dám nói để mà thanh tra! Rồi mấy ông tướng của Bộ Công an (mà tướng khi ấy hiếm lắm) cũng chỉ cùng nhau sống chung trên căn gác một tòa biệt thự cũ. Sau 1975, nghe nói dư luận đã “xầm xì” vì cấp dưới đã chở xoài từ trong nam ra để các vị lãnh đạo cao cấp tráng miệng sau bữa ăn, vì một ông Thủ tướng có thói quen uống bia 333 của Sài Gòn, …

          Nói những chuyện ấy để thấy, người lãnh đạo một quốc gia, nếu là người tử tế, được dân chúng tuyển chọn một cách dân chủ thì cái sự giản dị trong lối sống, tiết kiệm khi chi tiêu, gần gũi với người dân bình thường, … chẳng có gì lạ mà phải trầm trồ ngợi khen.

          Chẳng qua, những người lãnh đạo nước ta, dân ta mấy chục năm nay  thiếu xứng đáng, họ không chỉ bất tài, ngay cái đức tối thiểu nghe chừng cũng thiếu hụt trầm trọng nên bỗng thấy một người tử tế từ phía trời Tây xuất hiện ai cũng thấy lạ lẫm như trong một giấc mơ.

          Tôi đã đọc kỹ đến ba lần bài diễn văn của ông Ô-ba-ma ở Hà Nội (cả bản “lươn lẹo” đến bản nghiêm chỉnh). Thú thực, về nội dung tôi đều thấy cũ mèm. Những điều ông ta nói, từ chuyện tự do tư tưởng, nhân quyền, xã hội dân sự, … nhiều nhà văn, nhà báo, nhà khoa học, … ở ta như Dương Thu Hương, Hà Sĩ Phu, Bùi Minh Quốc, Nguyễn Quang A, … nói từ hàng vài ba chục năm trước. Ai chưa tin, cứ vào hỏi “bác Gu-gồ”.

          Còn về cái tài diễn thuyết mà nhiều người cứ trầm trồ tán thưởng chẳng qua vì lâu nay, các vị quen nghe các lãnh đạo cao cấp ề à với bài viết sẵn của mấy anh thư ký hạng xoàng. Các bạn là học sinh Hà Nội tuổi trong ngoài 70 có thể nhớ lại những buổi nhà trường mời một số diễn giả nói chuyện với học sinh cấp 2, cấp 3 về lý tưởng, về ý chí và nghị lực, về mục đích động cơ học tập, …Rồi những buổi nói chuyện ở Câu lạc bộ Đoàn Kết (xế Nhà hát Lớn), ở Câu lạc bộ Thanh niên số 3 phố Vọng Đức, … Cho tới nay, có những nội dung đã lạc hậu nhưng vẫn còn nhiều điều bổ ích nếu biết gạn đục khơi trong. Đã hơn nửa thế kỷ, tôi không còn nhớ được tên tuổi các diễn giả, ngoài ông Trần Việt Phương (thư ký của Thủ tướng Phạm Văn Đồng), nhưng ấn tượng của các buổi nói chuyện đó không thể phai mờ. Tôi vẫn còn nhớ đinh ninh hình ảnh các diễn giả đứng trước mi-cro, hai tay đút túi áo khoác, thao thao bất tuyệt chuyện “trên giời dưới bể”,  còn bọn chúng tôi thì ngồi dưới sân trường, “bệt” trên những chiếc dép cao su, mặt ngẩng, miệng há hốc như nuốt từng lời.  Mà những điều họ nói thì thật đông tây, kim cổ đủ hết, họ trích dẫn hàng trang sách mà không cần chép sẵn ra giấy, đọc cả những bản trường ca như bất tận. Họ nói không cần có “nhắc vở” bằng hai màn hình như ông Ô-ba-ma, họ nói hàng 2, 3 tiếng đồng hồ chứ không phải chỉ hơn ba chục phút như ông Ô-ba-ma.

          Và chắc chắn họ không có thư ký soạn sẵn nội dung bài nói như ông Ô-ba-ma.