NAM BẮC TRIỀU
(420 – 589)
Năm 420, quyền thần Lưu Dụ nắm quân quyền trong tay lật đổ ngôi vua Đông Tấn, kiến lập triều Tống, sử gọi là Lưu Tống. Lưu Tống bắt đầu thời kỳ lịch sử Nam Bắc triều cùng tồn tại. Bắc Ngụy đã mấy lần tiến công khi Lưu Tống mới kiến lập, còn Lưu Tống cũng đã từng nhiều lần dấy binh “bắc phạt”, hai bên không phân thắng bại. Thời Tống Văn Đế Lưu Nghĩa thống trị (424 – 453), chính trị tương đối sáng sủa, đất nước giàu mạnh, Tống Văn Đế cùng các đại thần chờ thời cơ tiến lên Trung Nguyên. Lúc đó Thái Vũ Đế của Bắc Ngụy cũng là ông vua hùng tài đại lược, sau khi thống nhất được phương bắc cũng rắp tâm tiến xuống Giang Nam. Trong năm 450 – 451, hai bên đã tiến hành những cuộc giao tranh quyết liệt. Kết quả, Lưu Tống sức nước suy bại, còn Bắc Ngụy cũng mất tới nửa số quân. Từ đó, hai bên mới không dám nghĩ tới chuyện thôn tính lẫn nhau, tiếp tục duy trì tình trạng song song tồn tại.
Năm 479, Tiêu Đạo Thành, người xuất thân tướng lĩnh quân sự giành được chính quyền, kiến lập triều Nam Tề. Năm 502, chính quyền rơi vào tay một quyền thần nắm được lực lượng quân sự là Tiêu Diễn, quốc hiệu đổi thành Lương triều, sử gọi là Nam Lương. Năm 557, tướng lĩnh quân sự Trần Bá Tiên kiến lập triều Trần, sử gọi là Nam Trần.
Sau khi lên ngôi, Hiếu Văn Đế của Bắc Ngụy đã thực hiện một loạt những cải cách, tăng cường khôi phục và phát triển kinh tế ở phương bắc, thúc đẩy quá trình hòa hợp giữa các dân tộc. Nhưng sau khi Hiếu Văn Đế mất, mâu thuẫn xã hội lại tiếp tục gia tăng, liên tiếp nổ ra các cuộc khởi nghĩa. Nhân cơ hội đó, quân phiệt Nhĩ Chu Vinh thừa cơ gây loạn, làm suy giảm sự thống trị của Bắc Ngụy. Tuy không lâu sau Nhĩ Chu Vinh cũng bị giết, nhưng từ năm 534, Bắc Ngụy cũng bị phân chia thành Đông Ngụy và Tây Ngụy, Đông Ngụy chiếm phần đất từ Lạc Dương về phía đông, còn Tây Ngụy chiếm phần đất từ Lạc Dương về phía tây, một lần nữa, xuất hiện tình trang hai bên song song tồn tại.
Đến năm 550, con Cao Hoan là Cao Dương xưng đế ở Đông Ngụy, đổi quốc hiệu thành Tề, sử gọi là Bắc Tề. Năm 557, con của Vũ Văn Thái là Vũ Văn Giác cũng xưng đế ở Tây Ngụy, quốc hiệu là Chu, sử gọi là Bắc Chu. Năm 577, Bắc Chu tiêu diệt Bắc Tề, thống nhất phương bắc. Không lâu sau, thực quyền chính trị của Bắc Chu rơi vào tay ngoại thích Dương Kiên. Năm 581, Dương Kiên xưng đế, kiến lập sự thống trị của triều Tùy. Sau khi chính quyền ổn định, Tùy vượt sông, năm 589 tiêu diệt Nam Trần. Cuộc phân tranh và xung đột suốt 285 năm từ năm 304 tới đây kết thúc.
Thời kỳ Nam Bắc triều, văn hóa có nhiều thành tựu, xuất hiện nhiều tác gia văn học và khoa học như Tổ Xung Chi, Đào Uyên Minh, Thẩm Ước, Giả Tư Hiệp, nhiều kỳ quan nổi tiếng cũng xuất hiện trong thời kỳ này như hang Mạc Cao, hang Long Môn Thạch, hang Vân Cương Thạch, …
Thời kỳ này ở phương nam, chính quyền không ổn định, xã hội loạn lạc,
nội bộ tàn sát lẫn nhau, trong khi ở phương bắc qua cải cách của Hiếu Văn Đế trong tiến trình hòa hợp các dân tộc, thế nước ngày càng mạnh, cuối cùng, triều Tùy đã hoàn thành sự nghiệp đặt nền móng cho sự thống nhất đất nước.
BIỂU THẾ HỆ CÁC VUA
TỐNG:
Vũ Đế Lưu Dụ (420 – 422)
Thiếu Đế Lưu Ngĩa Phù (423 – 424)
Văn Đế Lưu Ngĩa Long (424 – 453)
Hiếu Vũ Đế Lưu Tuấn (454 – 464)
Tiền Phế Đế Lưu Tử Nghiệp (465)
Minh Đế Lưu Úc (465 – 472)
Hậu Phế Đế Lưu Dục (473 – 477)
Thuận Đế Lưu Chuẩn (477 – 479)
TỀ . LƯƠNG . TRẦN
BẮC NGỤY . ĐÔNG NGỤY . TÂY NGỤY
BẮC TỀ . BẮC CHU.
BIỂU SỰ KIỆN LỚN
420 : Lưu Dụ kiến lập triều Tống (Lưu Tống), Đông Tấn mất, Mở đầu Nam Bắc triều
439 : Bắc Ngụy thống nhất phương bắc.
444 : Thái Vũ Đế Bắc Ngụy diệt Phật.
450 : Bắc Ngụy bùng phát “quốc sử chi ngục”
452 : Thái Vũ Đế Bắc Ngụy bị giết do cải cách.
479 : Tiêu Đạo Thành xưng đế, kiến lập Nam Tề. Tống mất.
485 : Bắc Ngụy thực hành chế độ quân điền.
493 : Hiếu Văn Đế Bắc Ngụy dời đô tới Lạc Dương.
502 : Tiêu Diễn xưng đế, kiến lập triều Lương. Nam Tề mất.
524 : Bùng nổ các cuộc khởi nghĩa các dân tộc ở Bắc Ngụy.
528 : Nhĩ Chu Vinh phát động “Hà Âm chi biến”.
534 : Bắc Ngụy phân chia thành Đông và Tây Ngụy
548 – 522 : Loạn Hầu Cảnh.
550 : Cao Dương kiến lập Bắc Tề. Đông Ngụy mất.
557 : Trần Bá Tiên xưng đế, kiến lập triều Trần. Lương mất. Chu Vũ Giác kiến lập Bắc Chu. Tây Ngụy mất.
574 : Bắc Chu Vũ Đế diệt Phật.
577 : Bắc Chu diệt Bắc Tề, thống nhất phương bắc.
